پایگاه تحلیلی خبری شعار سال

سیّد جواد طباطبایی (۲۳ آذر ۱۳۲۴ – ۹ اسفند ۱۴۰۱) استاد دانشگاه و پژوهشگر ایرانیِ فلسفه، تاریخ، حقوق و سیاست ،عضو پیشین هیئت علمی و معاون پژوهشی دانشکدهٔ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و مدیرِ گروه فلسفهٔ مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی بود.در اندک زمانی بعد از تدریس در دانشکاه، نزد دانشجویان دانشگاه تبریز محبوبیت فراوانی به دست آورد و کلاس‌های درس وی با دانشجویان رشته‌های گوناگون پر می‌شد. محبوبیت طباطبایی به اندازه‌ای رسیده بود که دانشجویان نام او را به عنوان یکی از استادان محبوب به دیوار دانشگاه زده بودند و به دیگر استادان دانشگاه هشدار می‌دادند که سطح خودشان را به اندازهٔ وی برسانند. به گفته حسن منصور، از استادان وقت دانشگاه تبریز، جلسه تأیید علمی طباطبایی برای استخدام به عنوان هیئت علمی، به دلیل نبود افرادی در اندازهٔ علمی طباطبایی، به شکل صوری برگزار و تأیید شد. اما در جریان استخدام رسمی، سنگ‌اندازی‌هایی انجام گرفت و در نهایت با وقوع انقلاب فرهنگی، استخدام او منتفی شد.با بازگشت به پاریس و ملاحظهٔ وقایع انقلاب، او دیدگاه‌هایی را که اشاره به سرقت انقلاب می‌کنند یا عوامل خارجی را دلیل انقلاب می‌دانند، سطحی دانسته و شناخت انقلابیون ایران از آزادی و دموکراسی را «بدوی و ابتدایی» می‌خوانْد. او بر آن بود که انقلاب ایران نمی‌توانست در جهت «تأسیس آزادی» باشد و آن را شکست مشروطه می‌دانست و در نتیجه، ناکامی پروژهٔ تجدد در ایران قلمداد کرد. از نظر وی: «میدان مبارزه برای حصول آزادی و استقرار نهادهای دمکراتیک، یک‌سره دراختیار روشن‌فکران آشفته‌ذهن و توده‌های متوهم قرار گرفت».طباطبایی عضوِ انجمن حکمت و فلسفه می‌شود، ولی در سال ۱۳۶۷ از آنجا اخراج می‌گردد. اخراج دوّمش از دانشکدهٔ اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی بود که، به گفتهٔ خودش، به «تحریک چند استاد سخت متوسط الاحوال» بود. او سپس به عضویت هیئت علمی دانشگاه تهران درآمد و معاون پژوهشی دانشکدهٔ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران شد. در همان زمان سردبیری نشریهٔ همین دانشکده را به عهده گرفت. او مدتی ممنوع از تدریس و سپس در سال ۱۳۷۴ اخراج شد.اگرچه خودش نمی‌دانست تحت چه عنوانی اخراج شده اما یکی از مسئولان به او می‌گوید که گفته شده طباطبایی لیبرال، لاییک، و ملی‌گرا است و از او می‌خواهد که اعتراضی به این اخراج بکند تا آن را بررسی کنند. در مقابل، طباطبایی می‌گوید که «من همانی هستم که هستم. واقعاً نه می‌دانند لیبرال چیست، نه ملی‌گرا و نه لاییک.پس از اخراج از دانشگاه تهران، طباطبایی به کار پژوهشی خود در مراکز دیگر ادامه داد و با امکاناتی که در پژوهشکده‌های فرانسه، آلمان و آمریکا فراهم آمد پژوهشی دربارهٔ تاریخ اندیشه در ایران را دنبال کرد. در فرانسه عضو مرکز ملی پژوهش‌های علمی فرانسه شد. در این کشور، با عضویت در هیئت علمی دایرةالمعارف فرانسه، برخی از مدخل‌های آن را تدوین کرد. او از سال ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۵ در مؤسسهٔ مطالعات سیاسی-اقتصادی پرسش به تدریس فلسفه پرداخت. به‌مرور، به‌ویژه در دههٔ نود، تأکید او بر «امر ملی» بیشتر شد. او مدّتی نیز عضو هیئت علمی دائرةالمعارف بزرگ اسلامی بود.جواد طباطبایی برگزیدهٔ جشنوارهٔ فارابی سال ۱۳۹۶ شد و از رئیس‌جمهور ایران لوح تقدیر گرفت.طباطبایی که از سال ۱۳۹۷ برای درمان سرطان در آمریکا زندگی می‌کرد در شامگاه سه‌شنبه ۹ اسفند ۱۴۰۱ در بیمارستان هوگ ارواین ایالت کالیفرنیا روی در نقاب خاک کشید.

سیدجواد طباطبایی، فیلسوف و نویسنده ایرانی، شب گذشته در سن ۷۷ سالگی در بیمارستانی در لس‌آنجلس درگذشت. ایشان در جامعه آکادمیک ایرانی با نظریه پردازی در اندیشه سیاسی ایران و تاریخ نگاری در اندیشه سیاسی غرب شناخته می‌شد. آثار پربار و حلقه موافقان و مخالفان کثیر او بر کسی پوشیده نیست. طباطبایی، بدون هیچ‌گونه تردیدی، یکی از بزرگ‌ترین اندیشه‌ورزان معاصر ایرانی است که همین امر لزوم پرداختن به دوران حیات، آثار، افکار و اندیشه‌هایش را دو چندان ضرورت می‌بخشد.اندیشه‌های سید جواد طباطبایی هواخواهان زیادی در میان دانشگاهیان و حتی عامه مردم پیدا کرده است. دایره ارادات نزدیکان به او به اندازه‌ای بوده که حتی مفهوم «حلقه سید جواد» یا «حلقه ایرانشهری‌ها» بر آن‌ها اطلاق شده است. در مقابل اندیشه سیاسی سید جواد، منتقدان بسیاری نیز داشته و دارد. از جمله انتقادات مطرح بر نظریه سیاسی سید جواد طباطبایی در دهه‌های اخیر در محور‌هایی همچون، محافظه‌کاری، نزدیک بودن تئوری‌های ناسیونالیسم افراط‌گرا (فاشیسم)، عدم انطباق با تحولات زمانه جدید، ناهمخوانی با زیست در خاورمیانه، طردگرا بودن گفتمان او، روشن نبودن منابع تحقیق، عدم انطباق اندیشه ایران‌شهری با واقعیت‌های جامعه ایرانی و غیرمنصفانه بودن دیدگاه او نسبت به مصلحان و روشنفکران دینی قابل جمع‌بندی است.

محمود دولت آبادی نویسنده سرشناش کشورمان گفت: اجازه بدهید به‌جای لفظ‌های آزادی و دموکراسی که فرصتِ فهمِ آن به ما داده نشده، بگویم قانون، بله قانون آقا! قانون و رعایت قانون و موازین حقوق آدمیزاده در نسبت‌های قانونی. شخصا هنوز از آرمان‌های آن کتاب «یک کلمه» که حدود یکصدوبیست سال پیش نوشته شد و جانِ نویسنده‌اش را گرفت جلوتر نیامده‌ام مگر یک گام، و آن هم مطالبه اجرایی‌شدن قانون؛ حتی بدترین قانون.

برخی از منتقدین معتقدند که تعیین زادروز دقیق برای ۹۰ درصد از شعرا و حکما درست نبوده و برداشتی فرضی و ظنی است. با این وجود، اول بهمن را زاد روز حکیم ابوالقاسم فردوسی بیان داشته و ۲۵ اردیبهشت ماه را سالروز بزرگداشت این شاعر شهیر در نظر گرفته اند.

محمدعلی اسلامی می‌گوید: اگر از من بپرسند کدام ایرانی است که بیشترین حق را به گردن ایرانیان دارد و بزرگ‌ترین آنهاست، بی‌تردید خواهم گفت: فردوسی. او همچنین معتقد است «شاهنامه» اخلاقی‌ترین و انسانی‌ترین کتابی است که تا کنون در زبان فارسی نوشته شده و برخلاف آنچه گاهی زمزمه شده، خواننده شاهنامه «طاغوتی‌ها» نبوده‌اند، مردم کوچه و بازار و ایلی‌ها و دهقان‌ها و همه ناآرام‌ها بوده‌اند.

غلامحسین امیرخانی در مورد ارسال پرونده «برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوشنویسی در ایران» به یونسکو هم‌زمان با ترکیه و ۱۶ کشور عربیِ دیگر می‌گوید از هر زاویه‌ای به این موضوع نگاه کنیم طبیعی است که باید به‌عنوان شناسنامه ایران شناخته شود. او تاکید می‌کند: «ما از این بابت تعصبی نداریم، ولی بالاخره هر چیز شناسنامه‌ای می‌خواهد تا بهتر معرفی شود.»

علامه طباطبایی علاقه‌مند به گفتگو با هانری کربن بود و در جلساتش با او آخرین دستاور‌های فلسفی در غرب را می‌شنید که از ماهیت شیعه برایش صحبت می‌کرد، اما برخی از انقلابیون این را برنمی‌تابیدند.

مجموعۀ اسلام ایرانی کربن اثری است با دایره‌ای موضوعی در اندازۀ تاریخ اندیشه‌های فلسفی و معنوی ایران که به گفتۀ خود کربن گسترۀ محور‌ها و مباحث آن «بیش از حد گسترده است». وجه مشترک گسترۀ گستردۀ موضوعات این اثر، ایرانی بودن اندیشه‌هایی است که در آن توصیف و تحلیل شده است؛ یعنی اندیشه‌هایی ایرانی که در دامان اسلام بالیده‌اند.

جلال‌الدین کزازی در پیامی تصویری به آئین افتتاح مرکز تخصصی خوانش متون کهن در قم، تصریح کرد: شاهنامه، نامه فرهنگ و منش و اندیشه ایرانی است.

این اثر جدی تالیفی در چهل سالگی نویسنده نگارش شده، در زمانیکه فلسفه‌کاران ایرانی درگیر هگل‌گرایی، هایدگر گرایی و فروید و لکان گرایی و یا ملاصدرا و ابن سینا گرایی و بسیاری از گرایی‌های دیگر هستند، این فیلسوف -روانکاو جوان با الهام از همین متفکران بزرگ جهان اندیشه بی آنکه درگیر رابطه مرید و مرادی با فلان فیلسوف یا مکتب فلسفی شود، به عنوان متفکری اصیل ظاهر می‌شود.

پژوهشگر فلسفه اسلامی با اشاره به اینکه ایرانیان همواره سعی کردند عناصر مدرن را با فرهنگ خود منطبق کنند، عنوان کرد: فهم من این است که ملت ما همه ارتباطات جهانی را می‌بیند و می‌گیرد آن‌هایی که با خودش سازگار است نگه می‌دارد و آن‌هایی که با خودش سازگار نیست کنار می‌گذارد، چراکه اگر ما بسته شویم و تعامل فرهنگی و علمی خودمان را با دنیا قطع کنیم معلوم نیست که چه بر سر ما می‌آید.

ناسیونالیست‌ها (ملی‌گرایان)، را می‌توان یکی از کهن‌ترین جنبش‌های مهم دو سده گذشته دانست که باعث اختلافات بسیار در جهان شدند و ایران نیز از این موضوع مستثنی نبود. ایده‌ای که «اردشیر بابکان» در ۱۸۰۰ سال پیش، در بهره بردن از نام «ایرانشهر» و فلسفه آن داشت، قدیمی‌ترین شکل از این ایدئولوژی با تعاریف امروزی سیاسی-اجتماعی است، که خود نقش مهمی در هویت ایرانی داشت.

کبریت توکلی نه‌تن‌ها بی‌خطر بود، بلکه منشاء خیرات کثیر در صنعت ایران و دور سازی مخاطرات بسیاراز زندگی کارگران پرشمارش طی چند دهه بود. اما، مشعل‌های ایدئولوژی‌هایی به‌غایت خطرناک در دست ما افتاده بود و شگفت آنکه درآتش تندروی نسل‌هایی از ما ایرانیان، بنیان کبریت سازی توکلی و بسیاری کارخانه‌های دیگر، بسوخت! کبریت توکلی را به جرات می‌توان یکی از قدیمی‌ترین صنایع فعال ایران دانست. فقط یک معجزه می‌توانست این کارخانه را با آن همه ماجرا‌هایی که بر او رفت، سرپا نگهدارد.

از ویژگی‌های مرحوم فیرحی استمرار وی در پژوهشگری بود که هیچ‌گاه از آن دست نکشید و آن را کنار نگذاشت. در این میان نیز اخلاق عملی ایشان هم وجه مهم دیگری بود که در این عرصه ویژگی‌های کم‌نظیری از حیث فروتنی، آمادگی برای تبادل‌نظر و تبدیل منازعات به گفتگو و پذیرش دیدگاه‌های مخالف داشت. در نهایت نیز یک اندیشمند اهل عمل بود؛ به این معنا که دغدغه‌های عملی داشت. این دغدغه‌ها هم در بعد اصلاح‌طلبی تعریف می‌شد و هم در بعد عدالتخواهی.

دکتر فیرحی به لحاظ حرفه‌ای از متعهدترین و دلسوزترین اساتید دانشگاه محسوب می‌شد و چندین‌بار به عنوان استاد نمونه دانشگاه تهران برگزیده شد. هر چند در فضای دانشگاه به دلیل دیدگاه‌های خاصی که وجود دارد مقبولیت اساتید معمم معمولاً به راحتی ممکن نیست، اما مرحوم فیرحی نقطه مقابل این وضعیت بود و به گواه اساتید و دانشجویان کثیری، در زمره مقبول‌ترین و معتبرترین اساتید دانشگاه تهران محسوب می‌شد.

دانشیار علوم سیاسی دانشگاه مفید قم معتقد است مرحوم «داود فیرحی» تلاش می‌کرد تا در میان جریان‌های تجددگرا و سنت‌گرا، راه سومی انتخاب کند.

ایرانی‌ها در واقعه عاشورا چه مشاهده کرده اند و این روایت تاریخی چه دیدگاهی به آن‌ها بخشیده است که این واقعه را نه صرفاً حادثه‌ای در پهنه تاریخ، که رخدادی ازلی و ابدی می‌دانند، نگاهی به اسطوره‌ها و آیین‌های ایرانی، احتمالاً می‌تواند به فهم این نگرش کمک کند.

دینانی در همایش «سهروردی و احیا حکمت فهلوی» گفت: علمای فلسفه به فلسفه ایران باستان توجه نکردند، بنابراین فلسفه ایران باستان متروک مانده و سهروردی ضمن اینکه مسلمان است می‌خواهد حکمت ایران باستان را احیا کند.

کتاب «پروانه و آتش» سیر تحولات یک تمثیل عرفانی در ادبیات ایران از حلاج تا حافظ؛ شرح این اتفاق خجسته است.

آشوری و شاملو و ادیب سلطانی، در عین شکوهمندی کارشان، گاه باعث می‌شوند فردیت‌شان نگذارد صدای آفرینشگر اصلی همانگونه که هست به گوش مخاطب برسد.